• «نوآوری باز» اصطلاحی است که اولین بار توسط هنری چسبرو در دهه ۱۹۶۰ مطرح شد. بر اساس تعریف هنری چسبرو، نوآوری باز «استفاده هدفمند از جریان‌های دانشی خارجی و داخلی به جهت شتابدهی به نوآوری داخلی، و توسعه بازار برای استفاده خارجی از نوآوری است.» در واقع نوآوری باز پارادایمی است که شرکت‌ها می‌توانند از ایده‌های مطرح شده در خارج از شرکت، همانند ایده‌های مطرح شده در شرکت، استفاده و این ایده‌ها را به سمت بازار هدایت نمایند.

نوآوری باز بر اساس دو ایده اصلی به وجود آمده است:

• نوآوری باز درون‌گرا: در نوآوری باز سعی می‌شود از منابع و تجارب خارج از سازمان استفاده شود تا امکان شناسایی، انتخاب و استفاده درست از ایده‌های درون سازمان به‌وجود آید.

• نوآوری باز برون‌گرا: در نوآوری باز برون‌گرا، ایده‌های تجاری توسعه‌یافته در داخل سازمان به افرادی در خارج از سازمان اطلاع داده می‌شوند تا فرایندهای تجاری سازمان بر روی آن‌ها با سرعت بیشتری انجام شود. به‌طور مثال ممکن است مدیران محصول یا خدمتی را به روزنامه‌نگاران، منتورها یا شبکه‌های فروش فناوری معرفی کنند تا با دریافت بازخورد از مشتریان بالقوه، امکان تحول و تجاری‌سازی آن محصول را به‌دست آورند.

کاربرد نوآوری باز:

• نوآوری باز، به‌منظور توسعه محصولات و خدمات شرکت‌های بزرگ و صنعتی استفاده می‌شود.

• پروژه‌های تحقیق و توسعه پرهزینه و ناموفق شرکت‌ها می‌توانندبه واسطه نوآوری باز به چرخه تولید برگردند.

• این مدل راهکاری برای توسعه همکاری و اشتراک دانش میان شرکت‌های بزرگ و صنعتی و شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی است.

مزایای نوآوری باز:

• کاهش هزینه تحقیق و توسعه

• کاهش ریسک توسعه

• بهبود در بهره‌وری توسعه و توسعه سریع

• مشارکت مشتریان در فرایند توسعه

• افزایش دقت برای تحقیقات بازار و مشتریان هدف

• هم‌افزایی بین نوآوری داخلی و خارجی

• پتانسیل برای بازاریابی شبکه‌ای

• دسترسی به ایده‌های نوآورانه بیشتر

معایب نوآوری باز:

• امکان افشای اطلاعاتی که قصد به اشتراک‌گذاری آن وجود ندارد

• پتانسیل از دست دادن مزیت رقابتی خود سازمان‌ها درنتیجه آشکارسازی استراتژیک یک شرکت

• افزایش پیچیدگی کنترل نوآوری و مقررات و نحوه مشارکت‌کنندگان در یک پروژه

• نیاز به تدوین یک ابزار دقیق برای شناسایی و ارزیابی نوآوری خارجی

تفاوت‌های نوآوری باز و نوآوری بسته:

• نوآوری بسته، بر این اصل استوار است که افراد هوشمند و متخصص، تنها برای ما کار می‎کنند، در حالیکه در نوآوری باز عقیده بر این است که افراد هوشمند و متخصص تنها برای ما کار نمی‌کنند و باید بتوانیم از تخصص‌ها و توانایی‌هایی که در خارج از سازمان‌مان وجود دارند، بهره‌مند شویم.

• نوآوری بسته تنها به تحقیق و توسعه‌ی داخلی تأکید دارد، در حالیکه نوآوری باز به تحقیق و توسعه‌ی خارجی هم توجه ویژه‌ای دارد و تحقیق و توسعه‌ی داخلی و خارجی را برای کسب سود بیشتر در کنار یکدیگر می‌بیند.

• در نوآوری بسته این عقیده وجود دارد که برای کسب سود؛ خودمان باید نیازها را جستجو و کشف کنیم؛ در صورتیکه نوآوری باز می‌گوید حتما لازم نیست خودمان برای تحقیق و جستجوی نیازها سرمایه‌گذاری کنیم.

• نوآوری بسته بر این باور است که کسب‌وکارهایی که زودتر محصولات و خدمات نوآورانه‌شان را به بازار عرضه می‌کنند، موفق‌ترند اما نوآوری باز بر این باور است که ایجاد یک مدل کسب‌وکار نوآورانه و اصولی بسیار بهتر از عرضه سریع محصولات و خدمات به بازار است.

• در نوآوری بسته برای موفقیت هر چه بیشتر، تأکید بر ایجاد بیشترین و بهترین ایده‌هاست، اما نوآوری باز بر استفاده و به کارگیری ایده‌های داخلی و خارجی تأکید دارد و استفاده‌ صحیح از ایده‌ها را کلید موفقیت می‌داند.

• نوآوری بسته بر حفاظت از مالکیت معنوی ایده‌ها تأکید دارد و استدلالش این است که باید از ایده‌هایمان حفاظت نماییم تا رقبا نتوانند از آن‌ها بهره‌برداری کنند و این در حالی است که نوآوری باز بر سودآوری مالکیت معنوی و خریداری مالکیت معنوی سایرین به منظور به کارگیری صحیح در مدل‌های کسب‌وکار اشاره می‌کند.

مدل‌های نوآوری باز:

۱- پلتفرم محصولات

این رویکرد شامل توسعه و معرفی محصول در حال تکمیل، به‌منظور ارائه یک چارچوب برای دسترسی، سفارشی‌سازی و بهره‌برداری است. هدف آن توسعه قابلیت‌های محصولات به‌منظور افزایش ارزش محصول برای تمامی طرفه‌ای درگیر است.

چارچوب نرم‌افزار در دسترس همانند مانند SDK یا  (API)  نمونه‌های رایج از پلتفرم‌های محصولات نرم‌افزاری هستند. این روش در بازارهایی با داشتن اثرات قوی شبکه‌ای تأثیر دارد در جایی که تقاضا برای تکمیل محصولات در قالب این چارچوب وجود دارد (از قبیل تلفن همراه و یا برنامه‌های کاربردی آنلاین)؛ اما درعین‌حال این مقیاس از پلتفرم اغلب منجر به افزایش پیچیدگی و مدیریت کیفیت محصول می‌شود.

به عنوان مثال برگزاری کارگاه، برگزاری کارگاه‌هایی با مشتری‌ها، متخصصان، کاربران پیشرو، تأمین‌کننده‌ها یا محققان، به توسعه‌ی محصولات جدید کمک می‌کند.

۲- مسابقات ایده

این مدل شامل پیاده‌سازی و راه‌اندازی سیستمی است که به‌وسیله استراتژی‌های موفق پاداش، باعث تشویق رقابت می‌شود. نمونه خارجی، برنامه‌های مسابقاتی نظیر Hackathon و ناسا، این سازمان فضایی بسیاری از الگوریتم‌های خود را از طریق مسابقات نوآوری باز به دست می‌آورد.(ناسا با پلتفرم نوآوری باز topcoder، دانشگاه هاروارد و مدرسه اقتصاد لندن در زمینه نوآوری باز همکاری می کند. پتلفرم تاپکودر تاکنون 2833 کد برای الگوریتم های ناسا تهیه کرده است. برنده مسابقه نیز 24 هزار دلار جایزه دریافت می‌کند. همچنین این امکان را دارد تا در پروژه واقعی ناسا مشارکت داشته باشد.)

نمونه داخلی برنامه آیچلنج (آی‌چلنج (iChallenge) یک کارگزار فناوری و نوآوری است که می‌کوشد چالش‌های فناورانه بنگاه‌های صنعتی کشور را شناسایی و آن‌ها را با جوایز ارزنده به فراخوان بگذارد.)

برنامه اینوتن(مجموعه اینوتن ازطریق کارگزاران خود اقدام به شناسایی نیازها و مساله‌های شرکت‌های صنعتی کرده و پس از ارزیابی‌های مختلف در صورتی‌که پاسخی آماده برای آن شناسایی نشد اقدام به انتشار فراخوان و برگزاری مسابقه می‌کند)

مسابقات ره نشان( هدف اصلی این مسابقات رفع مشکلات و چالش‌های هر واحد صنعتی و نیز آشنایی فارغ‌التحصیلان و دانشجویان با مسائل کسب و کارهای صنعتی است.)

پلتفرم نوآوری باز پرابلم(پرابلم به عنوان یک واسطه نوآوری بین مجموعه‌هایی که در سازمان خود نیاز نوآورانه و فناورانه دارند و شبکه‌ای از نوآوران که توانایی رفع آن نیاز را دارند قرار می‌گیرد و با شناسایی نیازها و مسائل موجود در مجموعه‌ها، فرآیندی را طراحی و اجرا می‌کند که شبکه بزرگی از نوآوران و فناوران برای حل نیاز و مسئله موجود بهترین راهکارها را ارائه دهند.)

پلتفرم نوآوری باز کوشا برگزار کننده مسابقات خلاقانه و نوآورانه برای حل مشکلات صنعتی و پیشرفت علم و فناوری است. این پلتفرم به عنوان یک واسطه نوآوری به شرکت‌ها کمک می‌کند تا نوآوری باز را هرچه بهتر پیاده‌سازی کنند و از فواید آن بهره ببرند.

نوآويد یک پلتفرم نوآوری باز با رویکرد جمع سپاری است، بطوری که از یک طرف سازمان‌ها چالش‌ها را مطرح می کنند و از طرف دیگر نوآوران به چالش‌ها پاسخ می‌دهند و پاداش مالی می‌گیرند.

 مسابقات پژوهشکده سامانه‌های هوشمند شهید رضایی، تحت این دسته از نوآوری باز قرار می‌گیرند.

این روش برای سازمان‌ها امکان دسترسی ارزان به تعداد زیادی از ایده‌های جدید را داده، درحالی‌که همچنین به ارائه بینش عمیق‌تر به نیازهای مشتریان کمک می‌کند.

۳- وارد کردن مشتری‌ها در فرایند نوآوری

این تکنیک شامل تعامل نزدیک و گسترده با مشتری از طریق میزبانی وی یا از طریق تعامل با کارکنان سازمان است. در این روش سازمان‌ها از اطلاعات و داده‌های مشتریان استفاده نموده و باعث مشارکت مشتریان در فرایند طراحی و توسعه محصولات می‌شود. به عنوان مثال مشتری‌ها تامین‌کننده‌ ایده‌ها هستند و باید ایده‌پردازی کنند.

برای مثال اقدام شرکت پارس‌خزر در راه‌اندازی فروش اینترنتی محصولات به مصرف‌کننده نهایی و تحویل کالا در محل منزل گونه‌ای از این مدل نوآوری در لجستیک است.

۴- طراحی و توسعه محصولات مشترک

همانند روش پلتفرم محصولات، سازمان با شرکای خود در زمینه توسعه محصولات همکاری می‌کند. تفاوت این روش با روش اول در این است که چارچوب برای همکاری و تعامل در این زمینه وجود دارد و همچنین سازمان میزبان این توسعه، کنترل‌ها و نظارت لازم در این زمینه را خواهد داشت. این روش اجازه کنترل و نظارت بیشتری را به سازمان خواهد داد و باعث تولید محصولات با سرعت بیشتری خواهد شد درعین‌حال باعث کاهش هزینه‌های توسعه محصولات می‌شود.

شرکت جنرال الکتریک: جنرال الکتریک از جمله شرکت‌های بزرگ و نوآور دنیاست که از این مدل استفاده می‌کنید. این شرکت بزرگ، پلتفرمی با نام نوآوری باز GE (ایده پردازان و مهندسین به منظور طراحی خلاقانه و جدید وسایل و محصولات خانگی) دارد که در آن مشکلات و مسایل مختلف جنرال الکتریک از طریق نوآوری باز و برون‌سپاری حل می‌شوند. در این پلتفرم آن‌ها در تلاشند تا با ایجاد همکاری بین متخصصین و کارآفرینان از سراسر دنیا، ایده‌ها مطرح شده و بررسی و راهکارهای مختلف در خصوص مسایل فنی و کسب و کار ارائه شود. بر اساس آمار از سال 2010 جنرال الکتریک 17 میلیارد دلار در حوزه نوآوری هزینه کرده و درآمدی معادل 232 میلیارد دلار از این طریق کسب کرده است.

شرکت سیسکو: از گذشته‌های دور شرکت Cisco پیشگام در عرضه تجهیزات سخت‌افزاری و شبکه بوده است. اما آن‌ها متوجه شدند که با استراتژی نوآوری باز امکان رشد سریع‌تر برای‌شان فراهم خواهد شد. نوآوری باز موجب شد تا سخت‌افزارهای این شرکت همگام با نرم‌افزارها رشد کنند. به‌طوری که امروزه سوئیچ‌های نرم‌افزاری سیسکو ارزش بیشتری از سوئیچ‌های سخت‌افزاری سنتی دارند.

شرکت دارویی Eli-Lilly: شرکتی فعال در صنعت داروسازی و از پیشگامان اجرای نوآوری باز محسوب می‌شوند. صنعت داروسازی نیاز زیادی به هوش جمعی (Collective Intelligence) برای بهبود نرخ موفقیت و اثربخشی داروها دارد. پلتفرم نوآوری باز این شرکت کمک زیادی به بهبود ارتباطات علمی جهانی و اشتراک اطلاعات کلیدی با سایر شرکت‌های دارویی نموده است.

شرکت P&G: شرکت Procter & Gamble، سازمانی چندملیتی در حوزه کالاهای مصرفی است که به واسطه نوآوری باز توانسته رشد سریعی داشته باشد. P&G بیشترین نوآوری خود را از خارج از سازمان دریافت کرده است، به همین دلیل بهره‌وری در فرایندهای تحقیق‌وتوسعه این شرکت حدود ۶۰ درصد بهبود یافته است.

شرکت اسنوا: شرکت اسنوا یکی از شرکت‌های صاحب‌نام لوازم خانگی در بازار ایران، به‌دنبال راهکاری بود تا سطوح شیشه‌ای و فلزی اجاق‌های گاز تولیدی خود را چربی‌گریز کند. فناوری این کار در اختیار رقبای خارجی اسنوا قرار داشت اما هیچ شرکتی در داخل کشور موفق به دستیابی به آن نشده بود. مدیران تحقیق‌وتوسعه اسنوا به واسطه ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، با ظرفیت‌های فناوری نانو برای حل مسئله خود آشنا شدند. از این رو، ستاد نانو، فراخوان چالش تولید نانوپوشش‌های چربی‌گریز پایدار را در بهمن ۱۳۹۵، منتشر کرد. برای حل مسئله این چالش، ۶۲ طرح توسط پژوهشگران و فناوران از ۱۶ استان کشور ثبت شد. از این بین، شش طرح پس از غربال اولیه و داوری‌های حضوری به مرحله ساخت نمونه اولیه راه یافتند. دست‌آخر در آذرماه ۱۳۹۶، شرکت نانو پاد شریف با پشت‌سرگذاشتن همه مراحل چالش و دریافت تأییدیه‌های مورد نیاز، به‌عنوان برنده چالش معرفی شد. نانوپاد شریف پس از توسعه محصول خود، از مهرماه ۱۳۹۷ با شرکت اسنوا همکاری بلندمدتی را آغاز کرد. تفاهم‌نامه این همکاری در یازدهمین جشنواره فناوری‌های نانو به امضای طرفین رسید.

مراحل عملیاتی نوآوری باز:

ایده‌ها: در اولین گام ایده‌های خلاقانه درباره یک موضوع جمع‌آوری می‌شوند.

مفاهیم: واحدهای نوآوری در سازمان، مفاهیم جدید را شناسایی و آن‌ها را با ایده‌های نوآورانه انطباق می‌دهند.

راه‌حل‌ها: با کمک نوآوری باز، راه‌‌حل‌های جدیدی مطرح می‌شود.

نمونه‌سازی: نمونه اولیه براساس نوآوری باز طراحی می‌شود و با دریافت بازخورد شرکت مذکور این نمونه بهبود می‌یابد.

نتیجه‌گیری: عملکرد نمونه‌های ساخته شده بررسی می‌شود.

نتیجه‌گیری:

در نتیجه می‌توان گفت که نوآوری باز بر این باور است که حتی توانمندترین واحدهای تحقیق و توسعه هم باید در پی جستجوی فرصت‌های خارجی باشند و به شناسایی، برقراری ارتباط و به کارگیری منابع دانش خارجی توجه ویژه‌ای نمایند. ایده‌های ناب و کاربردی، دیگر مختص افراد یا سازمان‌های خاص نیست، گاهی این ایده‌ها در جایی که حتی تصورش را هم نمی‌کنید، پیدا می‌شوند و این توانایی شما در به کارگیری نوآوری باز است که منجر به بهره‌مندی از فرصت‌ها و ایده‌ها می‌شود.